کلینیک فوق تخصصی دکتر فاطمه احمدپور 

جراحی لاپاروسکوپی که جراحی با حداقل تهاجم (Minimal Invasive Surgery (MIS نامیده می شود یک تکنیک جراحی مدرن است که در آن جراحی شکم در مقایسه با برش های بزرگتر مورد نیاز در روش های جراحی مرسوم، از طریق برش های کوچک (معمولا 5 تا 10 میلی متر) صورت می گیرد. جراحی لاپاروسکوپی کلینیک شامل عمل های داخلی حفرات شکمی یا لگنی است. جراحی در حفره صدری یا قفسه سینه، جراحی توراکوسکوپیک نامیده می شود. اصطلاح جراحی آندوسکوپی، به عرصه وسیعتری از جراحی های درون بینی گفته می شود. عامل کلیدی در جراحی لاپاروسکوپی استفاده از یک لاپاروسکوپ (وسیله مخصوص دیدن داخل بدن) است که دو نوع آن وجود دارد. سیستم لنز میله تلسکوپی که معمولا به یک دوربین ویدئویی متصل می شود یا یک لاپاروسکوپ دیجیتالی که درآن، وسیله با ضربه شارژ شده درانتهای لاپاروسکوپ قرارداده شده و سیستم لنز میله ای را حذف می کند. وسیله دیگر، یک سیستم کابل نوری متصل به منبع نور سرد (هالوژن) است که کار آن روشن کردن ناحیه عمل، داخل بدن است. لنز به همراه کابل منبع نورمتصل به آن از طریق لوله کوچک (تروکا) که قطر آن بسته به نوع عمل 5 یا 10 میلی متراست، جهت دیدن ناحیه عمل به داخل فرستاده می شود. گاز به وسیله دستگاه مخصوص از طریق شیر تعبیه شده بر روی تروکا، به داخل شکم دمیده می شود تا فضای کاری مناسب جهت جراحی ودید لازم ایجاد شود. بعد از شروع مرحله ورود گاز، شکم همانند یک بالون باد می کند که این کار دیواره شکمی را بالای احشای داخلی نگه می دارد. گاز مورد استفاده CO2 است که برای بدن بی خطر بوده و می تواند از طریق بافت جذب، و به وسیله سیستم تنفسی دفع شود. غیر قابل اشتغال بوده که بسیار مهم است چون وسایل جراحی برقی به طور متداول در روش های لاپاروسکوپی استفاده می شود. تاریخچه : در سال 1902، جورج کلینگ ساکسونی اولین روش لاپاروسکوپی را در سگ ها انجام داد و در سال 1910 هانس کریستین ژاکونر اهل سوئد اولین جراحی لاپاروسکوپی در انسان را گزارش کرد. چند دهه بعد، افراد زیادی روش لاپاروسکوپی را اصلاح و آن را عمومی کردند. ورود دوربین تلویزیونی متصل به کامپیوتر، رویداد ی بسیار موثر در زمینه لاپاروسکوپی بود. این ابداع در فناوری، وسیله ای را برای انتقال دید بزرگتر از محل عمل به یک مانیتور فراهم کرد. هم زمان، دست های جراح در حال عمل را آزاد گذاشت، از این رو انجام روش های پیچیده لاپاروسکوپی تسهیل شد. قبل از بوجود آمدن ایده اصلی، لاپاروسکوپی، یک روش جراحی با کاربرد بسیار محدود بود وبه طور عمده جهت اهداف ثشخیصی وانجام روش های ساده در ژینکولوژیک (عمل های زنان) استفاده می شد. ابزارهای خاص لاپاروسکوپی در سال 1990 با معرفی اپلایر، جراحان را با تکنیک های جدید لاپاروسکوپی آشنا کرد. امروزه با معرفی وسایل پیشرفته گامی موثر در جهت کاهش زمان عمل برداشته شده است. مزایای جراحی لاپاروسکوپی در مقا یسه با روش جراحی باز عبارت است از: - کاهش خونریزی، که نیاز به تزریق خون را کاهش می دهد. - شکاف کوچک تر درد را می کاهد و زمان بهبودی را کوتاه می کند. - درد کمتر، نیاز به مسکن را کاهش می دهد. - با وجود اینکه زمان جراحی به طور معمول کمی طولانی تراست، بستری در بیمارستان کوتاه تر است و در جراحی های کوچک تر، با ترخیص از بیمارستان در همان روز همراه است که باعث برگشت سریعتر به زندگی روزمره و کاهش هزینه های بیمار می گردد. - به علت ممانعت از باز شدن، خطر ابتلا به عفونت ها بسیار کاهش می یابد. - در جراحی های ناباروری GIFT (گذاشتن تخمک در داخل لوله های فالوپ) قابل استفاده است. جراحی لاپاروسکوپی، جراحی سوراخ کلیدی نامیده شده است و منظور این است که از طریق سوراخهایی در جدار شکم و نه از طریق باز کردن شکم ، برای انجام عمل جراحی استفاده می‌شود . جراحی لاپاروسکوپی ، جراحی با حداقل تهاجم نیز خوانده می‌شود و در واقع شاخه‌ای از آندوسکوپی است(جراحی آندوسکوپی). از لحاظ پزشکی، این نوع جراحی فقط در مورد جراحی شکم و لگن به کار می‌رود. جراحی آندوسکوپی در قفسه سینه را جراحی توراکوسکوپی می نامند. آزمایش‌های رادیولوژیک (اشعه X) و سونوگرافی قادرند بعضی بیماری‌های درون شکم و لگن را تشخیص دهند ولی هر کدام محدودیت‌های خاص خودشان را دارند. در بعضی مواقع، نیاز به یک تصویر واضح‌تر از درون شکم یا لگن داریم. قبلا در این شرایط پزشک با باز کردن شکم درون آن را دیده وامتحان میکردولی با استفاده از این تکنیک محتویات شکم و لگن شامل کبد، کیسه صفرا، آپاندیس، رحم، روده کوچک، تخمدان‌ها و لوله‌های رحم را می‌توان مستقیماً و بدون باز کردن شکم از طریق دستگاههای مخصوص لاپاروسکوپی مشاهده کرد. لاپاروسکوپی چگونه انجام می‌شود؟ این عمل معمولاً در بیمارستان‌ها یا مراکز جراحی تحت بیهوشی عمومی (که بیمار بدون هوشیاری و احساس درد است) یا بی‌حسی نخاعی انجام می‌شود. ولی می‌توان آن را د ر برخی شرایط تحت بی‌حسی موضعی نیز انجام داد. آماده کردن بیمار برای لاپاروسکوپی: معده بیمار توسط یک لوله دهانی- معده‌ای (اروگاستریک) تخلیه می‌شود. یک سوند ادراری برای تخلیه ادرار کار گذاشته می‌شود. البته اگر عمل جراحی مربوط به قسمت فوقانی شکم باشد، کوتاه‌مدت و مختصر باشد یا بیمار بلافاصله قبل از عمل دفع ادرار داشته باشد ممکن است این کار انجام نشود. به علت این‌که تخت جراحی را در طول عمل برای تغییر موقعیت اعضای داخل شکم با نیروی جاذبه زمین، تغییر وضعیت و شیب می‌دهند، باید بیمار روی تخت محکم نگاه داشته شود. وسایل عمل جراحی باز (لاپاروتومی) باید در حین عمل حتماً در دسترس باشد چون ممکن است مجبور شوند عمل لاپاروسکوپی را به لاپاروتومی تبدیل کنند. پر کردن فضای شکم از گاز مخصوص در طی لاپاروسکوپی: محیط عمل باید دید کافی و فضای لازم را برای کار داشته باشد. با تزریق گاز به فضای شکم، دیواره شکم بلند می‌شود و فضای بزرگ‌تری برای عمل به وجود می‌آید. برای این کار یک سوزن از طریق یک برش کوچک روی پوست زیر ناف وارد می‌کنند و بعد از سوراخ کردن لایه‌های سطحی و عمقی دیواره شکم، سوزن را وارد فضای صفاقی می‌کنند. سپس فضای داخل صفاق را با فشاری حدود 10 تا 15 میلی‌متر جیوه از گاز دی‌اکسید کربن پر می‌کنند. یک برش 1 تا 2 سانتی‌متری داده می‌شود تا بتوان لاپاروسکوپ را به داخل شکم فرستاد. موقعیت برش بستگی به نوع عمل دارد. لاپاروسکوپ چیست؟ یک ابراز جراحی استریل شامل یک سیستم عدسی‌دار مرتبط به دوربین ویدیویی است. یک سیستم کابل فیبر نوری نور را از منبع به محل عمل منتقل می‌کند. به این ترتیب یک تصویر واضح از محل عمل ایجاد می‌شود. جراح می‌تواند از طریق ورودی‌های جانبی ابزارهای باریک 5 تا 10 میلی‌متری مورد نیاز را وارد شکم کند. این ابزارها شامل قیچی، انبرک و ... هستند که برای برداشتن نمونه از بافت‌ها، ترمیم، تخلیه کیست‌ها و ... به کار می‌روند و از طریق برش‌های کوچکی در قسمت تحتانی شکم وارد می‌شوند. با فرستادن لوله‌ای به نام تروکار به درون سوراخ می‌توان دوربین ویدیویی را به داخل شکم هدایت کرد. در واقع لاپاروسکوپ یک تلسکوپ مینیاتوری است با یک سیستم فیبر نوری که نور را به داخل شکم هدایت می‌کند. بزرگی آن به اندازه دو برابر یک خودنویس است. قرار دادن پورت‌ها در لاپاروسکوپی: محل قرارگیری پورت‌ها طبق یک استاندارد مشخص صورت می‌گیرد. 1- پورت دوربین باید بین دو پورت دیگر که جراح از طریق آن‌ها عمل را انجام می‌دهد باشد. 2- پورت‌های کاری، نسبت به پورت دوربین در وضعیت خارجی‌تر قرار می‌گیرند. همه پورت‌ها باید حداقل 8 سانتی‌متر از هم فاصله داشته باشند تا بین وسایل هر پورت تداخل ایجاد نشود. وجوه تمایز روش لاپاروسکوپی از جراحی باز شکم: اندازه برش‌ها در این روش بسیار کوچک‌تر است و در نتیجه اثر آن روی پوست کمتری‌ماند. مثلاً به جای یک برش 20 سانتی‌متری در جراحی برداشتن کیسه صفرا به روش سنتی، از 2 تا 5 برش 5 تا 10 میلی‌متری استفاده می‌شود. این روش برای به حداقل رساندن خونریزی‌های جراحی و کاهش زمان بهبودی طراحی شده است.دردهای بعد از عمل در لاپاروسکوپی کمتر است و بیمار بعد از یک هفته می‌تواند به طور کامل به سر کارش برگردد. 1 لاپاروسکوپی به چه منظور استفاده می‌شود؟ لاپاروسکوپ سال‌ها برای رشته ژینکولوژی (بیماری‌های زنان) استفاده می‌شد. ساخت دوربین‌های ویدیویی مینیاتوری مشوق تازه‌ای بود تا از لاپاروسکوپی استفاده‌های وسیع‌تری شود. با این دوربین‌ها جراح همان دیدی را دارد که جراح شکمِ باز دارد. جراح می‌تواند با هر دو دست کار کند و همکارش دوربین را نگه دارد و احشا را جابه‌جا نماید یا بکشد.به عنوان قانون هر عملی را که بتوان با جراحی شکم باز انجام داد با لاپاراسکوپی نیز می‌توان، ولی این بدان معنا نیست که آن عمل‌ها باید با لاپاروسکوپی انجام شود. توصیه‌هایی به بیماران قبل از عمل لاپاروسکوپی: حداقل 12 ساعت قبل از عمل نباید چیزی بخورید. خالی بودن معده به جلوگیری از استفراغ در حین عمل کمک می‌کند. در صورتی‌ که موارد زیر شامل شما می‌شود حتماً قبل از عمل به پزشک اطلاع دهید: حساسیت به داروها مانند بی‌حس‌کننده‌ها مصرف داروهای خاص مانند ضد انعقاد ها و آسپرین ابتلا به بیماری‌های خاص مانند مشکلات خونریزی بارداری یا احتمال آن قبل از عمل لاپاروسکوپی به این نکات هم توجه کنید: اگر دارویی مصرف می‌کنید از پزشک بپرسید که روز قبل از عمل مصرف کنید یا نه. هرگونه جواهرآلات، عینک و دندان مصنوعی را در خانه بگذارید. نیم ساعت قبل از عمل مثانه خود را خالی کنید. در اتاق عمل لاپاروسکوپی: یک رگ از شما گرفته می‌شود تا داروها و مایعات به شما تجویز شود. در صورتی که نیاز به بیهوشی عمومی باشد ، لوله‌ای وارد نای شما می‌شود یا ماسک اکسیژن متصل می‌شود تا تنفس به راحتی انجام شود. سوند (لوله نازک و قابل انعطاف) از طریق پیشابراه برای تخلیه مثانه کار گذاشته می‌شود. مقداری از موهای قسمت تحتانی شکم تراشیده می‌شود. ناحیه شکم و لگن با مواد ضد عفونی‌کننده تمیز می‌شود. بعد از عمل لاپاروسکوپی شما حدود یک تا چهار ساعت در اتاق ریکاوری می‌مانید تا کاملاً به هوش آیید. پرستار نبض و درجه حرارت بدن شما را مرتباً کنترل می‌کند. اگر احساس درد یا تهوع دارید داروی مناسب از طریق سرم برایتان تجویز می‌شود. به محض این‌که پزشک اجازه نوشیدن مایعات دهد داروهایتان به صورت قرص به شما داده خواهد شد. این زمان متفاوت است و مثلا در مورد کیسه صفرا حدود 6 ساعت پس از عمل است. به محض این‌که بتوانید مثانه خود را خالی کنید به شما اجازه رفتن به خانه داده خواهد شد. وگرنه توصیه می‌شود که همچنان در بیمارستان بمانید. ممکن است دردی در ناحیه نای احساس کنید یا خشونت صدا داشته باشید. این امر به خاطر جایگذاری لوله درون نای است.